Okul Fobisi ve Ayrılık Kaygısı: Çocuklarda Neden Olur ve Nasıl Aşılır?
- Şeymanur ERTÜRK
- 12 Ağu
- 3 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 28 Ağu
Okulların açılmasıyla birlikte bazı çocuklar için heyecanlı bir başlangıç yaşanırken, bazıları için bu süreç kaygı ve korkularla dolu olabilir.Özellikle okul fobisi ve ayrılık kaygısı, okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklarda sık görülen iki önemli durumdur.Bu yazıda, Sakarya Uzman Klinik Psikolog Şeymanur Ertürk’ün profesyonel bakış açısıyla bu sorunların nedenlerini, belirtilerini ve çözüm yollarını ele alacağız.
1. Okul Fobisi Nedir?
Okul fobisi, çocuğun okula gitmekten yoğun ve sürekli korku duyması durumudur.Bu korku, yalnızca “okulu sevmemek” değil; çocuğun fiziksel belirtiler (karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı), ağlama krizleri veya okula gitmeyi tamamen reddetme gibi tepkiler göstermesine yol açabilir.
📌 Temel özellikleri:
Genellikle okulun ilk günlerinde veya tatil dönüşlerinde ortaya çıkar.
Çoğunlukla ayrılık kaygısıyla birlikte seyreder (anne-babadan ayrılma korkusu).
Kaygı o kadar yoğundur ki çocuk bedensel şikâyetlerle okuldan uzak durmaya çalışabilir.
🎯 Okul fobisi ile okul reddi farklıdır:
Okul fobisi: Kaygı ve korku temellidir. Çocuk aslında öğrenmek ister ama ayrılık veya sosyal ortam kaygısı baskındır.
Okul reddi: Çocuk okul ortamını veya kurallarını istemediği için gitmez, genellikle kaygıdan çok isteksizlik söz konusudur.
💡 Erken fark edilip çözüm üretilmezse, okul fobisi akademik başarıyı, sosyal gelişimi ve özgüveni olumsuz etkileyebilir.
2. Ayrılık Kaygısı Nedir?
Ayrılık kaygısı, çocuğun bakım veren kişiden (genellikle anne veya babadan) ayrılma durumunda yaşadığı yoğun korku ve huzursuzluk halidir.
📌 Temel Özellikleri:
En sık okul öncesi ve ilkokul başlangıcında görülür.
Ayrı kalma sırasında ağlama, panik, ebeveyne yapışma gibi tepkiler olabilir.
Ayrılık öncesinde karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı gibi bedensel belirtiler ortaya çıkabilir.
Gece yalnız uyumakta zorlanma, ayrılık temalı kabuslar görme sık yaşanır.
🎯 Normal ve anormal durum farkı:
6 ay – 3 yaş arasında hafif düzeyde ayrılık kaygısı normal gelişimsel bir süreçtir.
Okul çağında hâlâ yoğun ve sürekli devam ediyorsa, ayrılık kaygısı bozukluğu olarak değerlendirilir ve destek gerekir.
💡 Eğer uzun sürerse:
Okula gitmeyi reddetme (okul fobisi gelişebilir)
Sosyal ilişkilerden kaçınma
Özgüven düşüklüğü görülebilir.: Çocuğun, bakım veren kişiden (çoğunlukla anne veya babadan) ayrılma durumunda yoğun kaygı yaşamasıdır.
Aileden ayrılık kaygısı, çocuk gelişiminde 6 ay – 3 yaş arasında normal kabul edilir.
📌 Gelişimsel süreçteki normal seyir:
6-8 ay civarı: Bebek, “yabancı korkusu” ve “anne-baba yoksa tehlike var” algısını geliştirmeye başlar.
8-18 ay arası: Ayrılık kaygısının en yoğun olduğu dönemdir. Anne-baba ortadan kaybolduğunda ağlama, huzursuzlanma, bağırma gibi tepkiler görülür.
2-3 yaş: Çocuk artık ayrılığın geçici olduğunu anlamaya başlar, ancak yine de uzun ayrılıklar kaygı yaratabilir.
💡 3 yaşından sonra:
Ayrılık kaygısı yavaş yavaş azalmalı ve çocuk kısa süreli ayrılıklara uyum sağlamalıdır.
Okul öncesi ve okul çağında hâlâ yoğun şekilde devam ediyorsa, bu ayrılık kaygısı bozukluğu olarak değerlendirilir ve profesyonel destek önerilir.
3. Okul Fobisi ve Ayrılık Kaygısı'nın Nedenleri
Ailevi Faktörler:
Aşırı korumacı ebeveyn tutumları
Aile içinde yaşanan travmatik olaylar (boşanma, taşınma, hastalık)
Bireysel Faktörler:
Çocuğun mizaç özellikleri (çekingen, hassas yapı)
Daha önce yaşanmış olumsuz okul deneyimleri
Çevresel Faktörler:
Okul ortamında yaşanan uyum sorunları
Öğretmen-öğrenci iletişimindeki eksiklikler
Okul Fobisi ve Ayrılık Kaygısında Ebeveynlere Öneriler
1. Öncelikle Kaygıyı Normalleştirin
Çocuğunuzun okula başlarken kaygı yaşaması doğal bir süreçtir.Ona “Korkma, abartıyorsun” yerine, “Biliyorum, senin için zor olabilir” gibi empatik ifadeler kullanın.Bu yaklaşım, çocuğun kendini anlaşılmış hissetmesini sağlar.
2. Kademeli Ayrılma Yöntemini Uygulayın
İlk günlerde okula bırakıp kısa süre kalmasını sağlayın.
Gün geçtikçe süreyi kademeli olarak artırın.
Bu yöntem, çocuğun güvenli bağlanma hissini koruyarak yeni ortama alışmasına yardımcı olur.
3. Sabah Rutinleri Oluşturun
Her gün aynı saatte kalkmak, kahvaltı yapmak ve okula hazırlanmak çocuğa güven duygusu verir.
Rutinler, belirsizliği azaltarak kaygıyı hafifletir.
4. Ayrılık Öncesi Vedalaşmaları Kısa Tutun
Uzun, duygusal vedalaşmalar çocuğun kaygısını artırır.
Gülümseyerek ve güven veren bir cümleyle (“Okuldan çıkınca seni alacağım”) ayrılmak daha sağlıklıdır.
5. Olumlu Anlatımlar Kullanın
“Okula gitmek zorundasın” yerine “Okulda arkadaşlarınla oyun oynayacaksın” gibi pozitif cümleler tercih edin.
Çocuğun okulu eğlenceli bir yer olarak görmesini sağlayın.
6. Kendi Kaygınızı Kontrol Altında Tutun
Çocuklar, ebeveynlerinin duygularını çok hızlı fark eder.Eğer siz de ayrılık sırasında gergin görünürseniz, bu onun kaygısını artırır.Sakin ve güvenli bir tavır sergileyin.
7. Küçük Başarıları Kutlayın
İlk gün okula gitmesi, ağlamadan ayrılması gibi küçük adımlar övgüyle desteklenmeli.
Bu, çocuğun özgüvenini artırır.
8. Gerekirse Profesyonel Destek Alın
Uzun süreli okul fobisi ve ayrılık kaygısı, akademik başarıyı ve sosyal gelişimi olumsuz etkileyebilir.Bu durumda bir uzmandan yardım almak en doğru yaklaşımdır.Sakarya Uzman Klinik Psikolog Şeymanur Ertürk olarak, çocuklarda kaygı sorunlarını çözmeye yönelik Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Oyun Terapisi gibi etkili yöntemlerle ailelere rehberlik ediyorum.
📞 Telefon: [0 551 004 70 90]
